Prikaz romana „Bekos“: Roman-omnibus

Novo delo Enesa Halilovića (1977) napisano je kao svojevrsni roman-omnibus. Sva tri njegova dela sročena su u formi ispovesti. Njihovi pripovedači – psihijatri Piloreta i Martin te glumac Lemez – spadaju, ko manje, ko više, u glavne junake štiva.

Prvi „glas“, glas psihijatra Pilorete, uvodi u magično-realistički svet visoravni Pešter i celovito ga razrađuje. Drugi, Lemezov, više je ispripovedan u maniru prljavog realizma, adekvatnom temi središnje ispovesti koja obuhvata kriminal devedesetih i početkom dvadeset prvog veka na Balkanu – i ne samo na Balkanu –  uključujući i poznate zločine poput onih iz života i smrti čuvenog mafijaša Vojislava Raičevića – Voje Amerikanca, kidnapovanja Stefana Živojinovića, sina Lepe Brene i Bobe Živojinovića, te likvidiranja premijera Srbije Zorana Đinđića i nastale akcije Sablja. Treći „glas“, glas psihijatra Martina, služi pre svega da se, osim poslednjih događaja iz njegovog života, rezimiraju nastavci dela brojnih priča započetih u prve dve sekvence „Bekosa“­.

Uz Martina i Piloretu, koji razmenjuju ispovesti između sebe kako bi se stopile u roman, kao i Lemeza, u bitne likove romana spadaju i sestra potonjeg Caca, kao i Šumar i Amel. Pojedini od ovih junaka i te kako doprinose temi varljivosti identiteta, jer niko od njih nije ono za šta se predstavlja. Tako je Šumar mnogo manje šumar nego ljubavnik ili bar voajer, Lemez važi za glumca, iako je mnogo više kriminalac, a u prvospomenutom poslu se pročuo kao glumac u filmovima na granici brisanja glume: u pornografskim projektima. To nije jedina „kvaka“ koja se tiče Lemezove „profesije“.

Naime, kako bi njegovo bavljenje tim pozivom bilo još ubedljivije dovedeno u pitanje, on se u „filmovima za odrasle“ („Zabrinuti bogataš i razuzdana gospođa I, II, III, IV i V“) uopšte ne svlači niti glumi u scenama seksa. Pa ipak, slabost identiteta najviše važi za Amela, koji je zapravo virdžina, odnosno tobelija – žensko dete koje će u pomanjkanju muških u porodici vršiti ulogu muškarca – čije je izvorno ime Amela. Kao da oslika traganje takvog lika za sopstvenim identitetom, on(a) gotovo većinu vremena provodi – trčeći. Zanimljivo je da, poput Amela ili Amele, dvojnost pola važi i za glavni toponim u romanu, Pešter, koji se takođe spominje čas u muškom, čas u ženskom rodu. Ovo ne znači da je svet romana sveden na rečenu visoravan i skučen; naprotiv: geografski je veoma gibak te se njegovi delovi odvijaju i u Beogradu, Baru, Bariju, Nordhauzenu, Rusiji, Norveškoj, na Tirenskom moru...

Halilović je svoju sklonost ka (pre)oblikovanju usmenog govora ovde, u skladu sa prirodom i/ili zbivanjima pripovedača, nadopunio celom lepezom diskursa, u koju spadaju psihijatrijski i medicinski termini, kriminalistički argo, poezija Eskima sa Grenlanda, reči ili rečenice iz ruskog, italijanskog i norveškog jezika... Klasične mitologeme vezane su za naslovnu reč romana koju je zapisao Herodot, a koja znači „hleb“, ali i oslonac i utehu. S obzirom na količinu priča koju Halilović pokreće i na opšti utisak da i najnepovoljnije okolnosti nude povod za nastajanje priče, što je svojevrsna životna uteha, „Bekos“ je i najadekvatniji mogući naslov romana.

Autor: Domagoj Petrović